Muốn con thành công và hạnh phúc, ba mẹ cần là những người thay đổi đầu tiên.
Ba mẹ biết rằng, chính ba mẹ là người có ảnh hưởng lớn đến các con. Vì vậy, việc ở bên cạnh, chăm sóc và yêu thương con không phải là điều dễ dàng đối với những người lần đầu tiên làm cha mẹ. Phải làm sao để con được sống hạnh phúc và phát triển toàn diện? Không ít bậc làm cha mẹ nghĩ đến việc “gửi gắm” con cho trường học từ khi còn nhỏ để được rèn rũa mà không biết rằng, chỉ cần sự thay đổi từ cách nói chuyện của cha mẹ cũng có thể tác động lên sự phát triển tư duy ở trẻ từ khi còn nhỏ.
Carol Dweck, một nhà nghiên cứu tại Đại Học Stanford, người đã dành nhiều năm để nghiên cứu về sức mạnh của tư duy. Theo đó, những người có tư duy phát triển (growth mindset) có một niềm tin tiềm ẩn rằng học tập và trí thông minh của họ có thể phát triển theo thời gian và kinh nghiệm. Trong khi đó, những người có tư duy cố định (fixed mindset) tin rằng khả năng, trí thông minh và tài năng có sẵn với một mức độ từ khi sinh ra, không thể thay đổi.
Đã bao giờ, ba mẹ nghe thấy con nói?
“Con không giỏi toán chút nào.”
“Con không thể làm việc đó.”
“Con không muốn tiếp tục cố gắng.”
“Khả năng của con chỉ có vậy thôi.”
“Con thất bại rồi.”
Những câu nói trên chính là sự phản ánh tư duy của trẻ. Có thể thấy rằng điểm chung của hầu hết tất cả những câu nói ấy chính là khả năng của trẻ sẽ không bao giờ thay đổi, ngay cả khi trẻ cố gắng. Đây chính là ví dụ điển hình về một “tư duy cố định”.
Để tránh điều này, ba mẹ có thể giúp trẻ phát triển tư duy phát triển bằng cách để trẻ tin rằng con người có khả năng phát triển, học hỏi và cải thiện thông qua thực hành. Khuyến khích và nuôi dưỡng sự tự tin để trẻ sẵn sàng đối mặt với những thách thức. Những đứa trẻ có “tư duy phát triển” đam mê tìm hiểu và học hỏi. Chúng coi những sai lầm và thất bại là điểm khởi đầu để học hỏi và cải thiện hơn nữa.
Thế nhưng, ba mẹ có thể giới thiệu khái niệm về “tư duy phát triển” cho con như thế nào?
1. Ba mẹ nên là một ví dụ để con học tập
Muốn con thay đổi, ba mẹ cần phải là những người thay đổi đầu tiên. Chúng ta đều biết rằng, ba mẹ là những người có tầm ảnh hưởng lớn nhất đến trẻ. Những đứa trẻ phản ảnh chính hình ảnh ba mẹ của chúng. Vì vậy, nếu ba mẹ thuộc nhóm người có tư duy phát triển (growth mindset), điều này thật sự may mắn vì con bạn có thể nhìn bạn như một tấm gương để học hỏi.
Tuy nhiên, nếu ba mẹ thuộc nhóm người có tư duy cố định (fixed mindset), ba mẹ cần phải sẵn sàng và cam kết thay đổi niềm tin về những gì có thể làm. Trước hết, ba mẹ cần thay đổi suy nghĩ rằng con người được sinh ra với tất cả tài năng và khả năng vốn có của mình, và không có chỗ để phát triển. Bên cạnh đó, hãy để trẻ thấy bạn là một người không ngừng nỗ lực học hỏi và cải thiện những kĩ năng của bản thân. Cuối cùng, ba mẹ hãy kiên nhẫn để thay đổi.
2. Ba mẹ hãy là một chỗ dựa vững chắc cho trẻ
Ba mẹ hãy dành thời gian ở bên cạnh con nhiều nhất có thể. Thay vì khen ngợi thông minh hay chê trách con không làm được, ba mẹ nên khen ngợi quá trình con làm được một cách thành thật và chân thành. Những đứa trẻ dược khen thông minh thường có xu hướng bỏ cuộc sớm hơn so với những đứa trẻ khác. Vì khi được khen thông minh, trẻ mặc nhiên sẽ hiểu mình đạt được mọi thứ do năng lực thiên bẩm của bản thân chứ không phải nỗ lực để đạt được.
Bên cạnh đó, thay vì tập trung vào kết quả cuối cùng, ba mẹ hãy nhìn nhận nỗ lực và cố gắng của con; hãy chia sẻ những thất bại cũng như sai lầm để con có thể nhìn nhận thất bại với thái độ tốt hơn, coi thất bại như những vấn đề cần được giải quyết. Hơn nữa, những lời khen ngợi cụ thể từ ba mẹ còn giúp trẻ hiểu rằng trẻ tự dựa vào chính mình để cố gắng, tự tìm thấy động lực bên trong, phát triển sự tự tin.
Quan trọng nhất, ba mẹ nên tránh so sánh con với những người khác và không nên bắt con phải làm tốt tất cả theo như những gì mình mong muốn. Nhiều trẻ em đang phải chịu đựng quá nhiều áp lực rằng chúng cần phải trở thành người giỏi nhất đến nỗi chúng dường như có xu hướng đánh mất đi tầm quan trọng của “giá trị bản thân” và “phát triển bản thân”. Vì vậy, ba mẹ cần quan sát để hiểu hơn về trẻ, giảng dạy theo cách “tư duy phát triển” cho con sẽ không chỉ giảm bớt một số áp lực mà xã hội đặt lên mà còn chuyển sự tập trung của con vào các thuộc tính tích cực mà con đã sở hữu. Điều này sẽ giúp con có ý thức lớn hơn về lòng tự trọng, quan điểm tích cực về cuộc sống và đạo đức làm việc trung thành. Hãy để con thoải mái và tự tin khi là chính mình.
3. Thay đổi cách nói chuyện với con
Một cách là mô hình hóa ngôn ngữ phù hợp mà ba mẹ có thể sử dụng để thay đổi cách suy nghĩ tiêu cực. Ví dụ, nếu trẻ em có xu hướng nói “Con không thể làm điều đó”, ba mẹ có thể khuyến khích con thay đổi điều này thành “Con có thể làm điều đó mà.” hoặc có thể khuyến khích con thử thách với việc đó bằng cách cùng tham gia “Vậy chúng ta sẽ làm cùng nhau nhé” hay đặt mục tiêu và cùng con thực hiện. Ở bên cạnh và động viên khi con thất bại quan trọng hơn rất nhiều so với việc dành cho con những lời khen ngợi khi con đạt được thành công.
Tuy nhiên, các bậc làm cha mẹ cũng cần lưu ý việc khen con thông minh lại không hề tốt như chúng ta đã lầm tưởng. Vì đây chính là cách khen theo “tư duy cố định” (fixed mindset). Với những đứa trẻ được khen thông minh sẽ có 3 khả năng xảy ra. Thứ nhất, trẻ coi sai lầm là thất bại, trẻ nghĩ thành công là do năng lực mà bé không thể kiểm soát, và thất bại là do thiếu hụt năng lực. Thứ hai, trẻ cố tỏ ra thông minh hơn là thực sự học được điều gì đó. Cuối cùng, trẻ không dám đối mặt với thất bại, không có nỗ lực, khó chấp nhận lỗi lầm và dễ buông xuôi.
Thay vào đó, khen cụ thể con đã làm được gì, khen con chăm chỉ và đã rất cố gắng. Cách khen này giúp trẻ hiểu trẻ đã nỗ lực để đạt được một thứ gì đó. Nó được gọi là khen ngợi kiểu “tư duy phát triển” (Growth mindset). Trẻ được khen theo lối tư duy phát triển sẽ nhìn thất bại với thái độ tốt hơn, coi thất bại như những vấn đề cần được giải quyết. Khen ngợi cụ thể còn giúp trẻ hiểu rằng trẻ tự dựa vào chính mình để cố gắng, tự tìm thấy động lực bên trong, phát triển sự tự tin.
Muốn con đạt được thành công cũng như hạnh phúc, ba mẹ hãy giúp trẻ phát triển tư duy đúng đắn bằng cách cổ vũ và giúp con tin rằng chúng có khả năng để học hỏi và trở nên tốt hơn. Bằng cách lựa chọn những “chiến lược giáo dục thông minh”, ba mẹ có thể giúp con cải thiện những kỹ năng sẵn có, và phát hiện những kỹ năng tiềm ẩn của con. Thay vì dạy con về những bài học thành công, ba mẹ có thể dạy con giá trị của sự cố gắng. Bên cạnh đó, ba mẹ cần khuyến khích con tiếp tục cố gắng sau mỗi lần thất bại. Hãy dạy con cách kiên trì.
